8: METAMORPHOSIS

De productie was in première gegaan tijdens de Operadagen Rotterdam, en laaiend ontvangen. De fantastische slagwerker Frank Rosaly opent met zijn rug naar het publiek gezeten de voorstelling met een virtuoze lange drumsolo.

Vervolgens voegen zich zeven andere mannen bij hem op het toneel. Iedereen draagt modieuze strakke zakenman pakken, allemaal grijs, gelijkvormig, en toch ontstaan er, ook weer anders dan in Lazarus, personages met karakters, zelfs al hebben ze geen tekst. Zijn het industriële managers, advocaten, makelaars? Mensen die bij de wereld van geld en macht horen of willen horen. Ze zingen, dansen en acteren allemaal magistraal.

De muziek, van Nicole Beutlers huiscomponist Gary Shepard, en deels messcherp gezongen door de dansers, is een collage van de akkoordreeksen uit de Frostscene van Purcell’s King Arthur (de scene waarin een in het ijs gevangen geest beschrijft hoe hij langzaam verstijft en vastkleeft in de omgeving) en atmosferische elektronische klanken. Onder begeleiding van Purcell’s steeds dissonanter wordende harmonieën zien we de werelden van zekerheden verbeeld door de aankleding, inclusief de kleding van de mannen, steeds verder desintegreren.

Het op de ‘wiskundige overgangen in de zinsbegoochelende kunst van M.C. Escher’ geënte decor ontworpen door Minna Tiikkainen en Julian Maiwald, bestaande uit metalen buizen en oplichtende staven, lijkt eerst te staan als een huis, maar begint ook al snel schijnbaar steeds wanordelijker te bewegen.

Ter completering van de desintegratie veranderen de figuren in faunen of in wat figuren lijken uit een schilderij van Arcimboldo, of Bosch’ Tuin der Lusten’. Die verstijven tot slot, zoals de figuur Daphne uit de Griekse mythologie, die in een boom veranderde, beschreven in Ovidius’s ‘Metamorfosen’, als troost voor wat haar was overkomen als gevolg van de handelingen van de goden, maar wat een nare troost was dat, dacht ik al als gymnasiast, als je voortaan alleen maar sterk maar catatonisch om je heen kan kijken.

Intussen kijken wij uit over een monumentaal landschap dat zich ontvouwt als de scheidingswand tussen zaal en toneel omhoog gaat (het publiek zit op het toneel), en we de eigenlijke theaterzaal zien, waar een eenzame boom staat, te midden van prachtig opgebouwde mist uit de rookmachine. In het slotbeeld wordt die boom verzwolgen door de nevel. Beeldt dit het leven dat van de aarde is verdwenen uit zijn we terug naar een levenloze oertijd? Of is dit een toekomstige eenwording met de natuur, zij het niet harmonieus, maar grauw en onheilspellend, als op een schilderij van Caspar David Friedrich?

8: Metamorphosis. Concept, regie, choreografie Nicole Beutler samen met dansers en musici Felix Schellekens, Dominic Kraemer, Arnout Lems, Sebastian Pickering Pedersen, Rob Polmann, Timo Tembuyser, Christian Guerematchi en Frank Rosaly – performers, medemakers Muziek Henry Purcell en Gary Shepherd Lichtontwerp en scenografie Minna Tiikkainen en Julian Maiwald Premiere Operadagen Rotterdam.

Lees hier meer >> 

5 november 2019
uit: Blog Basia con Fuoco, Neil van der Linden

"De geweldig enscenering en lichtspel – dit laatste getekend door Jedi-lightmaster Minna Tiikainen – halen veel kracht uit het feit dat we als publiek op toneel zitten, kijkend naar de door een scherm afgezette zaal."

Ergens midden in het stuk komen de acht mannen samen. Tussen het zingen van de ondertonen van The cold song door – het lied van Henry Purcell dat in 8:Metamorphoses uit elkaar wordt gehaald – spreken, zuchten en fluisteren ze woorden uit: “Mentalities, Mannerism, Shaman, German, nymphomaniac, menopause, mango”.

Buiten in de wereld is het inmiddels duidelijk: we duwen onszelf wat betreft het klimaat een nieuwe, onbekende toekomst in. In de theaterzaal zet Nicole Beutler mannelijkheid onder de loep – ook fonetisch – om de noodzakelijke veranderingen van ons tijdperk te aanvaarden. De zoektocht naar een nieuw man-zijn als voorbeeld van de veranderende machtssystemen om ons heen. Niet alleen het ijs is aan het smelten.

Liggend over de vloer vormen de zoekende mannen kettingen, of springen ze als in een schoonzwemmen-optreden plat op de vloer om dan in push-up positie over de zaal te hoppen. Gebaren van kracht – spierbal hier, trotse borstkas daar – worden in de choreografie hun betekenis ontnomen en aan andere mogelijkheden blootgelegd. Net als de mannen zelf trouwens: strakke, grijze pakken, stropdassen en overhemden worden geleidelijk uitgetrokken. De symboliek is overduidelijk: met de printen van M.C Escher als ideale inspiratiebron zijn we getuigen van een gedaantewisseling, uitgestrekt over ruimte en tijd.

De geweldig enscenering en lichtspel – dit laatste getekend door Jedi-lightmaster Minna Tiikainen – halen veel kracht uit het feit dat we als publiek op toneel zitten, kijkend naar de door een scherm afgezette zaal. De ijzeren stalen waaraan de theaterlichten normaliter vastzitten worden een paar keer ingezet om de indrukwekkende hoogte boven onze hoofden te benadrukken en ons het gevoel te geven dat we in dezelfde, ondergrondse put ronddwalen als de acht wezens met wie we de ruimte delen.

Waar de relatief koude, choreografische oefeningen gebruikt worden om de transformatie van de mannen á la Escher uit te beelden, raken muziek en zang een diepere snaar. In de scènes waar de performers The Cold Song beproeven komen ze tot leven en worden ze kwetsbaar. De concentratie is zichtbaar en geeft een menselijke lading aan een voorstelling die ongetwijfeld veel buiten ieders comfortzone vraagt. Frank Rosaly zet al de toon terwijl het publiek plaatsneemt, ons begeleidend met een improvisatie achter zijn drumstel. Later, in een van de meest intense momenten van de voorstelling, stuwt hij met een groeiende geluidschaos de zeven dansers/zangers schokkend door de ruimte, om ons de definitieve duw te geven naar…

Eigenlijk past metamorfose als idee goed bij Nicole Beutler’s manier van doen. Het boekje dat wordt uitgedeeld bij binnenkomst is bewijs van een rijke conceptuele inhoud, en het resultaat voelt als een zoektocht vol nieuwsgierigheid en losse knopen, op momenten zelfs (positief bedoeld) onaf. De voorstelling vraagt van de toeschouwer een bijdrage, een meedenken, en dankzij de indrukwekkende opbouw van sommige beelden, de muzikale keuzes en het werk van de performers blijft dit altijd een uitnodiging en nooit een eis. Toch werkt de overvloed aan elementen en ideeën uiteindelijk de dramaturgie van het stuk enigszins tegen, het wil niet opstijgen en zo blijven we maar rondtollen in de schemering.

Als de pakken eenmaal uitgetrokken zijn brandt er opeens een licht achter het scherm. “Eindelijk!” roept de verwachting en ja hoor, het gebeurt: het doek wordt opgetrokken en we mogen de zaal inkijken, naar een zee van mist vol met opdoemende, fluweel-rode stoelen. Een rode lamp gloeit als een ondergaande zon in de diepte en net daarvoor maakt een fragiele boom de fantasie compleet. Machtig.

Een voor een verdwenen net daarvoor de quasi-naakte mannen in de schaduwen. Ze komen ook een voor een terug en lopen dan langzaam de zaal in, gekleed in waanzinnige kostuums, voorbij mens, dier, plant of machine. Een absurdistische knipoog, maar helaas: de transitie naar deze onthulling is zo langdradig dat het uiteindelijk de trailer lijkt van een nieuwe film. De waarde van wat we met z’n allen in het eerste uur hebben opgebouwd wordt niet over de rode fauteuils de zaal in meegenomen, en daardoor heeft het prachtig slotbeeld net iets minder impact.

En terwijl het niks doet aan de algemene waarde van een dapper en groots opgezet werk, is het wel jammer: ik was dolgraag met ze meegegaan tot aan het nieuw begin.

24 mei 2019
Uit: El Balandre, door Jordi Ribot Thunnissen

Science fiction audio-visual installation that morphs into a dance performance with opera inserts, happening in a theatre with the audience sitting on the stage facing the auditorium is not something one sees everyday. It is Nicole Beutler’s new dance opera named 8: Metamorphosis that explores a big array of existential issues, from global warming, masculinity and humanity, to repetition and destruction.

The performance begins almost without a beginning, while the audience is moving onto the stage, as the already present, seemingly distressed drummer is beating the drums on the dark stage with only one light shining on him. An all-male cast of seven performers, together with the drummer, dressed in business suits appears on the stage. An immersive audio-visual installation starts to happen as the set-holding structure above the stage is dropped and then stopped just above the heads of the performers. A beautiful variable pattern emerges on the stage because of the lights above these set frames, which move up and down and at one point envelop the actors half way; together with the effect of music combined with the drumming lures me into a dream-like anxious, yet intrigued state.

After the oscillation of the stage set, the actors start dancing and forming various wave-like sculptures or position themselves in somewhat repetitive postures, gaining speed and momentum, resulting in almost chaotic dancing. Perhaps a parallel between ocean’s currents and bodily fluids could be drawn here, and their constant flow and relatively unmarked transformation that Nicole Beutler was interested in staging. After this initial part, the singing begins using only one song throughout the performance from Henry Purcell’s King Arthur. The song is titled the Song of the Cold Genius and ends with mesmerising ‘let me freeze again to death’. The performers all anonymously dressed in business suits end up metamorphosed into what one might consider to be things that we as humans are destroying — a bee, a forest, fellow humans. The opera reaches a climax with the stage opening up and showing the empty auditorium, with one tree in the midst of a dense fog, into which the transformed actors slowly disappear, and out of which a polar bear crawls out and dies on the stage surrounded by a thick fog.

8: Metamorphosis explores the transition space regarding ecological awareness that we are currently in, the inhuman in humans, the change accompanied by destruction and the change without it. As it is written in the brilliant booklet supporting the performance, it is encouraging us to ask brave questions and look into the future, for we must negotiate a new deal. How do we define anew the role of men in a time that calls for de-centering both of masculinity and of humanity

8:METAMORPHOSIS at the Nieuwe Luxor.
Uit: Arts Talk Magazine, door Eva Tisnikar

"De acteurs zijn fantastisch. De bewegingen in volkomen synergie, de zang hemels, de intentie overtuigend. Het is allemaal weergaloos. Met als hoogtepunt het moment dat de toeschouwers op het podium de zaal in kunnen kijken. Echt een van de allermooiste toneelbeelden ooit. De tranen springen spontaan in je ogen. Grandioos."

Nicole Beutler maakt prachtig theater. Een van de hoogtepunten in haar oeuvre was een van de mooiste stukken die we ooit gezien hebben Dido Dido. Dat legt de lat hoog als er een nieuwe voorstelling komt waarin weer werk van Purcell een pijler is en de zang en het acteren op hoog niveau zijn.

De uitnodiging voor de voorstelling zegt : “Het ijs smelt, het klimaat verandert, gevestigde machtsverhoudingen beginnen te verschuiven. Een grote onzekerheid ligt voor ons. 8: METAMORPHOSIS is een dansvoorstelling én een hedendaagse opera over het omarmen van de aankomende veranderingen. Zal het geleidelijk gaan of met pijnlijke schokken? Is vernietiging noodzakelijk voordat we op een nieuwe manier leren samenleven. De acteurs zijn fantastisch. De bewegingen in volkomen synergie, de zang hemels, de intentie overtuigend. Het is allemaal weergaloos. Met als hoogtepunt het moment dat de toeschouwers op het podium de zaal in kunnen kijken. Echt een van de allermooiste toneelbeelden ooit. De tranen springen spontaan in je ogen. Grandioos.

Was dat het slotakkoord geweest, dan hadden we zwevend de zaal uitgekund. En na kunnen denken over verandering, en wat we daar zelf aan kunnen doen. En hoe je het keurslijf van genderrollen kunt doorbreken. En wat we eigenlijk willen met zijn allen.
Maar het stuk houdt niet op. De mannen in hun metamorphose verdwijnen heel langzaam in de mist. En dan wankelt een ijsbeer naar voren en sterft.

Het roept de vraag op: Als theater mensen wil uitdagen, aan het denken wil zetten, iets wil bereiken waar de wereld mooier van wordt, waarom dan een apocalyptisch toekomstbeeld als slotakkoord van een voorstelling die eerder zo mooi en subtiel op verandering aan stuurde, die raakt door zijn pracht.
Het levert de vraag op naar hoe je je boodschap over wil brengen, en hoeveel. Dat je daar nog heel lang over na kan denken en na kan praten toont de kracht van Beutler.

Lees hier het artikel

Uit: Musicalnieuws, door Elise Kant.

"Indrukwekkend is het neerdalende lichtraster, dat de dansers gevangenhoudt."

Het drumstel heeft het zwaar. Al voor aanvang van 8: Metamorphosis geselt Frank Rosaly zijn instrument met vorken, voeten, bellen en spijkers. Een waanzinnige energie breekt los uit de fanatieke percussie. Het drumstel houdt het tot halverwege. Dan wordt de aanval te woest; het verliest zijn structuur onder de trekkracht van acht performers (zeven dansers annex zangers, plus de drummer die ook beweegt en zingt). Dat is precies de bedoeling van deze imponerende dansopera, waarvoor choreograaf Nicole Beutler en componist Gary Shepherd zich hebben laten inspireren door het beroemde werk van graficus M.C. Escher, Metamorphosen van Ovidius en The Cold Song uit Henry Purcells opera King Arthur. Wie wil veranderen moet durven breken, wie wil vervormen moet structuren ontdooien.

Zeven dansers komen op, strak in pak, zeven tinten grijs. Ze bewegen in rechtlijnige patronen vol faseverschillen: liggen, rollen, stappen, bukken. Wanneer Rosaly zich bij hen voegt, bouwen ze met fraai meerstemmig gezongen uitstoten langzaam aan de (gemanipuleerde) staccato-klanken van The Cold Song. In het libretto weigert een wintergeest te ontdooien om plaats te maken voor de lente. In deze dansopera is het de patriarchale structuur die het vertikt te verzachten. Indrukwekkend is het neerdalende lichtraster, dat als een tot leven gewekt Escher-werk zich over de dansers uitspreidt en hen gevangen houdt. Net als bij Eschers verschuivende zwart-wit-grijs-patronen, doet de herhalende eenvoud zijn betoverende werk; lichtontwerper Minna Tiikkainen belicht vanuit de nok het grid (bewegende rekken waaraan decorstukken worden opgehesen). Het publiek zit op toneel, net als de performers. Dan komt de omslag. De pakken gaan uit. Bonte zielen kruipen tevoorschijn. Waterdamp stijgt op. Wij kijken een lege zaal in. Die leegte beangstigt en bemoedigt: ruimte voor iets nieuws. Een strompelende ijsbeer durft vredig te gaan slapen. We kunnen veranderen, als we willen en durven. Net als deze makers.

uit: De Volkskrant, Annette Embrechts, 26 mei 2019