GINKGO or: 56 million years ago there were palm trees on the North Pole

Nicole Beutler produceert in een hoog tempo voorstellingen over actuele thema’s. Vaak met een verontruste ondertoon. Hoe houden we elkaar gevangen in regels en denkbeelden? Hoe kunnen we niet zien waar het met de planeet naar toegaat als we nu niet ingrijpen?

Dat laatste deed haar besluiten om een trilogie te maken over dat onderwerp; Rituals of Transformation. Ginkgo is daarvan de eerste. Het eerste deel van een drieluik waar de problematiek onontkoombaar wordt geschetst.
Onontkoombaar is het inderdaad. Het toneel ligt vol met rommel,  het is een soort apocalyptisch landschap waar een enkeling probeert te overleven en waar ook  uit de lucht oude troep komt vallen, zelfs een lawine aan flessen, waar een fiets en een winkelwagentje hangen er als bewijs van slordig omgaan met elkaar en de grondstoffen.  Het is een intrigerend somber beeld. De hele voorstelling speelt zich daartussen af. Daarmee is deze Beutler dan ook minder een dansvoorstelling dan de andere. Er is nauwelijks plek. Echter waar het gebeurt en met name de stervende zwaan is van een tijdloze schoonheid.

Er is ook een hoopgevend beeld. Als een soort aartsengel speelt geheel in het wit gekleed Dorit Chrysler de theremin.  Haar etherische rustgevende aanwezigheid en de verwondering die dit intrigerende instrument oproept vormen een fraai contrast en rustpunt in de troosteloze chaos.
Het is bij elkaar een aangrijpende en toch troostvolle voorstelling. Met als absoluut hoogtepunt het zingen van Nederlands Kamerkoor. Het aangrijpende Lacrimosa uit Mozarts Requiem. (maar waarom is de tekst veranderd? Jesu Christe vervangen door Gaya is overbodig en onnodig)  Het is een aanklacht en een streling tegelijk. Hier is Beutler op haar best, net als bij Dido Dido, in mijn belevenis haar beste voorstelling ooit. Muziek, beweging en boodschap dansen om elkaar heen, de kijker in verrukking achterlatend. Het mondt na een serie teksten uit in een urgente boodschap: There is still time. Daarmee zijn de andere teksten eigenlijk overbodig geworden.
Dan gebeurt er iets opmerkelijks. De dansers verdwijnen. Het toneel raakt besneeuwd, er klinkt krakerige muziek en het duurt lang.  Erg lang.  De zaal wordt onrustig. Een lichtje beweegt, en vindt uiteindelijk rust op een klein plantje dat door de chaos heen groeit. Een mooi symbool, maar na de woorden van Chrysler en haar vertrek zat de voorstelling op haar hoogtepunt. Is deze lange laatste acte de manier om de urgentie te laten voelen? Ik vrees van niet. 

Maar, hoe dan ook, het geheel maakt nieuwsgierig naar deel 2 en 3.  Zowel naar de vorm als naar de inhoud. Maar misschien wel met iets meer ruimte voor de kijker om zelf na te denken, in plaats van het probleem en de noodzaak voor een oplossing op meerdere manieren alvast uit te spellen.  De kracht en de schoonheid van onderdelen van deze voorstelling verdienen het volop in het licht te staan en dat doet geen afbreuk aan de boodschap.

Door Elise Kant

Wie met enige regelmaat op een strand te vinden is ergens aan de Atlantische Oceaan, of dat nu bij IJmuiden is of in Lomé (West-Afrika), kan het niet ontgaan zijn. De zeeën verworden in rap tempo tot snelwegen voor reusachtige containerschepen die in onafzienbare files opdoemen aan de horizon, zo ver het oog reikt. In (buitenlandse) kranten verschijnen artikelen over hoe het bedrijfsleven opgetogen speculeert over smeltende ijskappen die sneller zeetransport tussen de continenten mogelijk kunnen maken. Wat vermag een podiumkunstenaar tegen dit geweld?

Nicole Beutler neemt de handschoen op in het eerste deel van wat een trilogie moet worden: Rituals of Transformation I: Ginkgo. De Japanse boom die deze voorstelling zijn titel verleent, is het enig levend organisme dat de atoombom wist te trotseren. De voorstelling begint in post-apocalyptische sferen: een oranje zonnetje komt op tegen een inktzwarte hemel en belicht een landschap als een ontploft industrieterrein. Tussen oliedrums, versleten fauteuils, koffers, bidons, fietsen, rekken, en ondefinieerbare fragmenten van overconsumptie scharrelen de dansers. Een achterdoek daalt neer met een idyllisch parklandschap, maar het is slechts een vluchtige herinnering aan wat een landschap eens was en het doek verdwijnt snel en laat de bewoners aan hun lot over in hun gefragmenteerde grootstad.

De dansers leveren zich in deze afvalberg over aan korte dansen met een spastisch karakter. Op gezette tijden lijken ze zich te richten tot de hemel in een dringend gebed, en hier en daar zien we een poging te ontsnappen, weg te vliegen. De schaduwen die ze bij tijd en wijle werpen, vormen silhouetten van hybride wezens, tussen object en mens in.

Van meet af aan staat rechts op het voortoneel een in het wit geklede, souvereine, spirituele aanwezigheid de gebeurtenissen te becommentariëren en te begeleiden op dat wonderlijke instrument dat al dansend bespeeld moet worden: de theremin. De gecontroleerde en effectvolle bespeling ervan door Dorit Chrysler vormt een permanent evenwicht tegen de wanhopige chaos op het toneel.

Halverwege de voorstelling komen de bewoners van deze wereld bij elkaar en verenigen ze zich in een revolutionaire energie, luid schreeuwend tegen de zaal terwijl ze objecten met zich meezeulen. Een in het zwart gekleed koor zingt een bewerkte versie van het lacrimosa uit Mozarts requiem, een herhaalde rouwklacht.

Het laatste deel van de voorstelling is een reeks individuele statements van elk van de dansers. Het lijken persoonlijke statements die stelling nemen tegen het geweld dat hen omringt. De rustige en geconcentreerde oprechtheid waarmee Cesirhe Sedney zijn afscheidstekst spreekt, maakt indruk te midden van de meer heftige monologen van Hilary Blake Firestone, Melyn Chow en Felix Schellekens en het onverwachte Nederlands van Marjolein Vogels.

Tijdens deze monologen wordt er een nieuw land/stadschap opgebouwd dat leidt naar de slotscène: terwijl een verminkte versie van Saint-Saëns’ Le Cygne weerklinkt, daalt er een gestage sneeuw over de ingestorte resten waaruit elk leven verdwenen lijkt te zijn. Of toch niet?

Beutler pakt grootschalig uit en het gekozen thema rechtvaardigt deze aanpak alleszins. Marloes en Wikke zijn de ideale vormgevers voor dit project, zij creëren sterke beelden: de stroom petflessen die met beschuldigend geraas op de vloer kletteren versterken de zeggingskracht van de voorstelling. De gebruikte teksten daarentegen, slagen er niet altijd in door te dringen tot de kern van het betoog en missen soms de impact die de beelden wel hebben. Ze zijn afkomstig uit voor de hand liggende (Morton) en misschien minder voor de hand liggende bronnen (Shakespeare, Rinpoche), maar – in tegenstelling tot de monologen van de dansers – ze creëren een zekere analytische afstand ten opzichte van het overige scènemateriaal.

Het worden voetnoten bij de handeling en voegen zich maar met moeite in de hoofdtekst. Engagement en analyse worden aldus naast elkaar aangeboden en de kijker moet schakelen en meegaan met het verhaal of reflecteren op de analyse. Dit is wat de podiumkunstenaar vermag. Beutler wil niet pessimistisch zijn, de laatste tekst die klinkt, is dan ook ’there might still be time’. Het slotbeeld sluit hier naadloos bij aan en opent de weg naar het tweede deel van deze trilogie in wording.

Lees hier het artikel op Theaterkrant.nl.

The ginkgo tree, although a native of China, is not uncommon in Europe. It is the last living species in the order Ginkgoales, which first appeared over 290 million years ago. It is a survivor, outliving the dinosaurs and snubbing its nose at plagues, famines, pestilence and everything that Mother Nature and humans threw at it.

Nicole Beutler’s eponymous new work observes that mankind is less of a survivor, that we are all doomed, or might be. Ginkgo, sub-titled A farewell to the world as we know it, is the first in a proposed trilogy, Rituals of Transformation. But it’s not all gloom and doom – in the second part, we are told, nature will breathe again and the final act is a healing balancing act between humans, animals, plants, mycelium and technology.  

Beutler’s Ginkgo is a sort of performance version of Blade Runner set, post-apocalypse, amid the detritus of a broken world. Part Extinction Rebellion protest, part Greta Thunberg rally but all unrelenting, in-your-face, hi-octane total theatre, Ginkgo is a piece that is hard to ignore.

We were taken through the proceedings by a lone lady downstage left with her skilfully played ring modulator, supplying much of the music/soundscape. Dressed in immaculate, glowing white she provided a stark contrast to the dirt and grime around her, almost like a guardian angel sent to save us. She lectured, quoted and guided us through the catastrophe that in this case, had already happened.

The half dozen or so characters gradually emerged from the piles of rubbish while even more stuff hung ominously above them – old supermarket trollies, broken furniture, all the kind of stuff you’d find on your local rubbish tip. But this rubbish tip was their home, their only means of shelter and sustenance.

This was immersive theatre, part spoken word, part dance, part music. The ring modulator and Gary Shepherd provided most of the music but for me one of the most powerful moments of the evening was the appearance on stage of Consensus Vocalis, a choir smartly dressed in black singing Mozart’s haunting Lacrimosa. This provided a powerful and beautiful counter-point to the chaos through which they slowly wandered before leaving the stage through the auditorium.

The characters slowly began to put some order into the disarray by collecting up the garbage and making a huge pile of it upstage – a bonfire, an altar, a barricade? But even that collapsed onto a now uninhabited stage onto which snow, or was it ash? slowly fell.

The piece’s alternative title, 56 Million Years Ago There Were Palm Trees on the North Pole, I would have thought, demonstrated that climate change takes place even without man’s intervention. But that’s another argument. Nicole Beutler’s Ginkgo makes a passionate, well-argued and skillfully executed case warning of the destiny that awaits us. Let’s hope she is wrong.    Michael Hasted   30th November 2022